Саха сирин дьоно үгүстүк тымныйабыт. Холобур, тумууну үчүгэйдик эмтээбэтэххэ, сүрэххэ, харахха, кулгаахха уо.д.а. уорганнарга охсор. Бу ыарыыны быраас анаабыт эмтэринэн эмтэнэри таһынан, омук былыр-былыргыттан илдьэ кэлбит ньыматынан эмтэннэххэ, түргэнник үтүөрүөххэ сөп.
- Сылаас үүккэ ынах арыытын, мүөтү, кыратык суоданы кутан хаста эмэ иһиҥ. Оччоҕо сөтөл түргэнник тахсыаҕа.
- 4-5 хортуоппуйу хахтыын буһаран баран, кыратык сойута түһэҕит. Оттон 1 ост. нь. мас арыытын, аҕыйах хааппыла дьуоту кутан баран, таҥаһынан суулаан түөскүтүгэр уураҕыт уонна салапаанынан сабан биэрэҕит. Өйдөөҥ, сүрэх аттыгар ууруллубат уонна бу ньыманан температура тахсыбатах буоллаҕына эмтэнэҕит.
- Хас киэһэ аайы утуйуоххут иннинэ, тилэххитин скипидардаах мааһынан биһэн, дэлби тиритиэр диэри имэрийэн баран сылаас наскыта кэтэн утуйуҥ.
- Күҥҥэ биирдэ атаххытын итии уу паарыгар тутуҥ. Ыарыы олус түргэнник ааһыаҕа.
- Мурун бүөлэниитигэр ромашканан сууйдахха, ыарыы вирустарын ыраастыыр. Ону маннык оҥоруохха сөп: 5-6 г илдьиритиллибит сибэккигэ оргуйбут ууну кутан, 15 мүн. кэриҥэ туруора түһэбит. Онтон сойутан, сиидэлээн баран, муруҥҥа испирииһинэн кута-кута, төттөрү сүөккээн сууйабыт.
- Мүөтү тэҥ кээмэйинэн ууга суурайан баран, муннуга хааппыланан кутуллар.
- Күөмэйи сайҕанарга: оргуйбут сылаас уулаах ыстакааҥҥа 1 чайнай нь. тууһу, 1 чайнай нь. Суоданы, 3-4 хааппыла дьуоту кутан буккуйан баран күҥҥэ хаста да сайҕанабыт.
- Илиигэ чэр үөскээтэҕинэ мыыланан аалан баран, кириэминэн биһэҕин, оччоҕо түргэнник сымныыр.
- Итиигэ кыратык сиэттэххитинэ, маргаҥкалаах (марганцово-кислый калий) ууга биинтэни илитэн баран баайан кэбиһэҕит. Оччоҕо аһыйара түргэнник ааһар.
Үлүтүү… Билиҥҥи кыһарҕан тымныыларга чараастык таҥнан, илиини, атаҕы түргэнник үлүтүөххэ сөп. Маннык түгэҥҥэ маҥнайгы көмөнү хайдах оҥоруохха сөбүй?
- Дьиэҕэ кииллэрэн, таҥаһын устан баран итии чэйи иһэрдиллэр.
- Хаас, куобах эбэтэр сибиинньэ сыатынан биһиллэр.
- Облепиха мааһынан бистэр үчүгэйдик туһалыыр. Тоҕо диэтэххэ бу мааска А, Е, С, К битэмииннэр баар буоланнар, ыраастыыр уонна тириини түргэнник чөлүгэр түһэрэр күүстээх.
- Эриэппэни хаас сыатын кытта булкуйан маас оҥоруохха сөп. Ол курдук сибиэһэй эриэппэни сууйан, ыраастаан, түөркэҕэ аалан илдьиритэн баран, хаас сыатын кытта булкуйабыт. Бу кэннэ маарылаҕа кутан баран, үлүппүт миэстэҕэ балтараа чаас кэриҥэ тутуллар.
- 1 ост. нь. ромашканы 1 ыст оргуйбут ууга кутан хаппахтаан туруора түһэбит. Онтон сойдоҕуна уутун сиидэлээн баран, кэмпириэс оҥоробут.
Малга-салга сыһыаннаах сүбэлэр
- Көмүс өлбөөрбүт буоллаҕына, тэрээпкэҕэ сиикэй сымыыты кутан үчүгэйдик аалаҕын. Оччоҕо сабыс-саҥа курдук күлүмүрдүө.
- Курустаал иһити туустаах сылаас уунан сууйдахха олус үчүгэйдик килэбэчийэр
- Үүт бөтүөнүгэр аһыйбыт үүт сыта хаалбатын туһугар, суоданы кутан баран итии уунан сууйуҥ.
Соппуоска, куртка эбэтэр сумка сомуогун мас арыытынан, кириэминэн эбэтэр чүмэчинэн соттоххо бөҕө буолар.
Ангелина КУЗЬМИНА.