Айарга үөрэнэбит
Тэҥэнэбиллэри туттуу Н.Е.Мординов-Амма Аччыгыйа айымньыларын холобуругар Мординов Николай Егорович- Амма Аччыгыйа (06.01.1906—14.11.1994) – саха норуодунай суруйааччыта, ССРС суруйааччыларын Сойууһугар 1934…
Алҕастар: бэчээккэ сурук тылын олохсуйбут үөрүйэхтэриттэн туорааһыннар
Ангелина Кузьмина, тыл билимин хандьыдаата. Тыл билимин хандьыдаата Н.М.Васильева «О современном состоянии орфографирования заимствованных слов в якутском языке (по материалам…
«Баҕа уонна оҕус» чабырҕаҕынан ойуулук
«Саха этигэн тыла» саайт ыытар күрэһигэр киирбит үлэлэри салҕыы таһаарабыт. Өлүөхүмэ куоратын «Теремок» оҕо уһуйаанын иитиллээччитэ 6 саастаах Арчын Гоголев…
Билиҥҥи суругу-бичиги ырытыы
Кинигэ таһаартарар, айар куттаах дьон тылы таба туттуу, суруйуу ирдэбиллэрин үөрэтэн, эппиэтинэстээхтик сыһыаннаһыах тустаахтар. Онуоха ордук туохха алҕастар баалларын сиһилии…
Биэни ыаһын
Күн муҥутаан уһуур кэмигэр сайыҥҥы күн туруутун көрсө саха норуотун саамай күүтүүлээх бырааһынньыга Үрүҥ Тунах ыһыах ыһыллар. Кырыа кыһыны түмүктээн,…
Бэйэни билиһиннэриини уонна эҕэрдэ суругу суруйуу ньымалара
Билигин уһуйааннарга, үөрэх кыһаларыгар араас тиэмэҕэ күрэх уолаттарга да, кыргыттарга да ыытыллар. Төрөппүт оҕотун таҥаһын-сабын бэрийэн, тылын-өһүн чочуйан, тэрээһин ирдэбилин…
Бэргэн этиилэри туттуу
Кеша Алексеев аатынан Хаптаҕай орто уопсай үөрэхтээһин оскуолатын саха тылын, литературатын учууталаЕлена Ивановна Егорова Саха норуота уус-уран айымньылааҕын, фольклордааҕын туһунан…
Гавриил Баишев-Алтан Сарын тыл туһунан үлэлэрин төһө билэҕин?
Сахаттан биир маҥнайгы тыл үөрэхтээҕэ, суруйааччы Гавриил Васильевич Баишев-Алтан Сарын 1898 сыллаахха Мэҥэ улууһугар, Дьабыыл нэһилиэгэр дьадаҥы кэргэҥҥэ төрөөбүтэ. Эрэпириэссийэҕэ…
Дорҕооннору таба саҥарарга дьарык
Төрөппүт оҕото кыра эрдэҕиттэн сайдыылаах, сөпкө саҥарар-иҥэрэр, баай тыллаах-өстөөх буоларын баҕарар. Кэнники кэмҥэ оҕо саҥата мөлтөөтө диэн анал идэлээхтэр эрэ…
Дьахтар харысхала
Саха киһитэ кыыһы, дьахтары аал уот араҥаччытын, иэримэ дьиэ иччитин, күн күбэй ийэ сиимбэлин быһыытынан өйдүүр – ол олоҥхолорго олус…
Дьикти түүл
Үөһээ Дьааӊы улууһун Боронук орто оскуолатын 8 кылааһын үөрэнээччилэрэ Оксана Лаврентьева, Айысхаан Другин Айысхаан салайааччылара Саордаана Горохованы кытта «Дьикти түүл»…
Киистэ кэпсээнэ
Дьиэ кэргэҥҥэ уонна оҕолорго көмөлөһөр Ньурба улууһун иһинээҕи холбоһуктаах киин үөрэнээччилэрэ Юлиан Семенов, Антон Антонов, Марк Хартасов, Владислав Егоров уһуйааччылара Оксана Федотованы кытта Н.Н.Рязанскай…
Космонавтика туһунан ойуулук
«Саха этигэн тыла» саайт ыытар күрэһигэр киирбит үлэлэри салҕыы таһаарабыт. Чурапчы улууһун Чурапчы сэлиэнньэтин П.И. Борисов аатынан «Улыбка» оҕо уһуйаанын…
“Куоска олоҥхото” сахалыы ойуулук
«Саха этигэн тыла» саайт ыытар күрэһигэр киирбит үлэлэри салҕыы таһаарабыт. Үөһээ Дьааҥы улууһун Боронук орто оскуолатын үөрэнээччитэ Александра Шестакова Т.Е. Сметанин…
Кутуйахчаан
«Саха этигэн тыла» саайт ыытар күрэһигэр киирбит үлэлэри салҕыы таһаарабыт. Ойуулук сиэргэ-майгыга иитэр-үөрэтэр суолталаах, уорар куһаҕанын өйдөтөр сыаллаах. «Кутуйахчаан» ааптара…
Кыһын сайыннааҕар тоҕо уһун буолбута
Саха гиназиятын 2 кылааһын үөрэнээччитэ Күннэй Кычкина «Кыһын сайыннааҕар тоҕо уһун буолбута» норуот остуоруйатынан сахалыы ойуулук оҥордо. Дьоруойдары саҥардылар: оҕус…
«Кэрэхсэбиллээх ааҕыы» — оҕону сахалыы саҥардарга туһаайар
Билиҥҥи кэмҥэ саха оҕото төрөөбүт тылынан кэпсэтэрэ, бэл, тыа сиригэр, лаппа аҕыйаата. Уулуссаҕа, оҕо былаһааккаларыгар кырачааннар бэйэ-бэйэлэрин кытта нууччалыы кэпсэтэллэрин…
Кэскилбит – тылбытыгар
Ангелина Кузьмина – филологическай наука хандьыдаата, Саха өрөспүүбүлүкэтин үөрэҕириитин туйгуна, РФ суруналыыстарын Сойууһун чилиэнэ, П.А. Ойуунускай аатынан литература түмэлин научнай…
Көтөрдөр мөккүөрдэрэ
“Көтөрдөр мөккүөрдэрэ” норуот остуоруйатынан Мэҥэ Хаҥалас улууһун Хаптаҕай нэһилиэгин «Хомусчаан» уһуйаан иитиллээччилэрэ ииттээччилэрин Дария Афанасьеваны кытта сахалыы ойуулук оҥорон ыыттылар.…
Оонньуоххайыҥ эрэ, оҕолоор!
Оҕо барахсан сүүрэн-көтөн, мэниктээн улаатар. Күндү төрөппүттэр, оҕоҕутун кытта бииргэ дьарыктаныҥ, элбэхтик кэпсэтэн саҥарар-толкуйдуур дьоҕурун сайыннарыҥ. 3-4 саастаах оҕолору маннык…
Оонньуур дьиэ тутуохха
Аныгы саха ыала оҕото сайдарыгар төһө кыалларынан бары өттүнэн хааччыйарга кыһанар. Онуоха тэлгэһэни оҥосторго маннык сүбэлэри биэриэ этибит. Оҕону көмөлөһүннэрэр,…
Оҕо түргэнник ааҕарыгар
Оҕо сахалыы түргэнник ааҕа үөрэнэригэр төрөппүккэ, учууталга аналлаах саайтар, сүбэлэр аан ситимҥэ элбэхтэр. Кыһаллыан, санаатын ууран дьаныардаахтык дьарыктаныан эрэ наада. Ол эрээри дьиҥ олох көрдөрөрүнэн төрөппүт көмөҕө наадыйар. Эбии үөрэххэ оҕону суруйтаран…
Оҕолоох эһэ
Ойуурга ийэ эhэ кырачаан оҕотун кытта олорор.Оҕо эhэ ийэтин кытта сарсыарда аайы «Соболоох» диэн күөлгэ балыктыы барар. Ийэтэ кинини балык…
П.А. Ойуунускай тыл бэлиитигин быһыытынан
П.А. Ойуунускай өссө Губревком салайааччыта эрдэҕинэ С.А. Новгородовка типографияҕа сахалыы шрифтэри оҥорууга уонна бастакы сахалыы сэбиэскэй тылдьыт тахсарыгар улаханнык көмөлөспүтэ. Оччотооҕуга…
Сайыннарар тускул
Ангелина Афанасьевна Кузьмина, тыл билимин хандьыдаата, «Киэҥ эйгэҕэ сахалыы таба суруйуу уонна хомоҕойдук саҥарыы сатабыла” кинигэтиттэн Былыр устар ууну сомоҕолуур…
Сайыҥҥы Аартык суруга
Өбүгэбит түҥ былыр туоска, маска, туойга тугу ордук суолталыырын суруйа сылдьыбыт буолуохтаах. Ол эрээри ити матырыйааллар үйэтэ суох буоланнар, бу…
Саха остуоруйаларын төһө билэҕин?
Остуоруйа истэр киэһэм –Оҕо сааһым чулуу дьоло,Остуоруйа – бараммат кэмОстуоруйа – аптаах олох. И.Гоголев Остуоруйа — киһиэхэ барытыгар өйдөнөр судургу…
Саха оҕотун сахалыы хайдах иитэбит?
Хас биирдии оҕо киһи быһыытынан иитиллэн тахсарыгар кини иитиллэр, улаатар эйгэтэ дьайар. Биһиги бары сахалыы тыллаах-өстөөх төрөппүттэр оҕобутун хайа төрүөҕүттэн…
Тылдьыты туһаныы – тыл суолтатын оҕоҕо үөрэтии биир көрүҥэ
Олох кырабыттан учуутал буолуохпун наһаа баҕарар этим. Оскуолаҕа үөрэнэр сылларбар миигин кэрэ мөссүөннээх, уурбут-туппут курдук бүрүчүөскэлээх, мааны таҥастаах учууталлар үөрэппиттэрэ.…
Сахалыы ааттаныы
Кэлиҥҥи кэмҥэ дьон ааттарын уларытан, сахалыы ааттанан, ону докумуонунан бигэргэтэр буоллулар. Cахалар бэйэбит төрүт ааттарбыт туһунан чинчийээччилэр суруйуулара балай эмэ.…
Сахалыы дебат
Маколи эппитин курдук «Предмет красноречия не истина, а убеждение» ол эбэтэр дебат уратыта диэн судьуйаларга тылгын тиэрдэн, тутуһар көрүүгүн ылыннарыы…
Сахалыы саҥарарга көмөлөһөбүт
Билигин оҕолор сахалыы сатаан саҥарбат буолан иһэллэр. Онуоха төрөппүт оҕотугар хайдах көмөлөһүөн сөбүй? Ол туһунан саха тылын учууталларыгар кэккэ ыйытыылары…
Сахалыы сурук-бичик сайдыыта
Сахалыы сурук-бичик С.А. Новгородов сүрүн санаатын быһыытынан “хайдах саҥараҕын – оннук суруй” диэн тосхолунан салайтаран үөскээбитэ. Билэрбит курдук, кини 1917 с.…
Сахаҕа ахсаан аат туттуллуута
Саха омук өркөн өйүн, талба талаанын өрөгөйө олоҥхо аҕыс кырыылаах алмаас курдук, хайа да өттүттэн хайыһан көрдөххө, эгэлгэ өҥүнэн арылыйа…
Сахаҕа куту-сүрү тутар тыллаах дьон
Үчүгэй тыллаах-өстөөх, дьоҥҥо-сэргэҕэ биллэр сир түннүктэрэ дьонтон киэҥ эйгэҕэ куту-сүрү тутар гына сахалыы ылбаҕайдык саҥарар-иҥэрэр сатабылы хайдах баһылаабыттарын, туох ньымалардаахтарын…
Семен Андреевич Новгородов үлэтин туһунан үөрэтэр ойуулук
«Саха этигэн тыла» саайт ыытар күрэһигэр киирбит үлэлэри салҕыы таһаарабыт. Чурапчы улууһун Чурапчы сэлиэнньэтин П.И. Борисов аатынан «Улыбка» оҕо уһуйаанын…
Синонимнары таай
Соргу дугуй, доҕоор! Сахабыт тыла олус баай. Синоним тыл диэн биир эбэтэр майгыннаһар суолталаах тыллар. Холобур, маҥан — үрүҥ, кыра…
Сир хайдах айыллыбыта (остуоруйа)
Арай биирдэ Үөһээ дойдуга олохтоох Тойон Таҥара туос иллэҥ буолан хаалбыт. Сыта мээрик буолбут, олоро мээрик буолбут, туран төттөрү-таары хаамыталаабыт.…
Сылгы өҥө-дьүһүнэ
Үүммүт 2023 сылбыт саха халандаарынан Дьөһөгөй сыла буолар. Киһи аймах устуоруйатыгар саха норуота ирбэт тоҥноох, тыйыс айылҕалаах дойдуга сылгыны үөрдээн…
Таайбараҥнар
Учуонайдар дакаастаабыттарынан, киһи мэйиитин сонунтан сонун дьарык сайыннарар. Ол иһин биһиги сайтпытыгар кэмиттэн кэмигэр киһини аралдьытар, таарыйа өйүн сытыылыыр, тылга…
«Таал-таал эмээхсин» остуоруйа
Үөһээ Бүлүү улууһун Үөһээ Бүлүү сэлиэнньэтин 2 №-дээх “Теремок” уһуйаанын иитиллээччилэрэ «Таал-таал эмээхсин» остуоруйанан сахалыы ойуулук оҥордулар. Салайааччы Ньургустаана Антоновна…
Талахтан сарт иһит
Былыргы сахалар талаҕы быһаҕынан тыыран, эркиннээн, иилээн, онно тирии тутаахтаан сарт иһит диэни (нууччалыыта «корзина») оҥороллор эбит. Билигин ол ньыма…
«Оҕо көмүскэлин күнүгэр» тургутук
Оҕо – киһи кэскилэ, кини олоҕун салгыыр, туйаҕын хатарар ыччата. Ол иһин төрөппүттэр оҕолорун харахтарын харатын курдук харыстаан иитэллэр, дьоллоох…
Тургутук “Аҕа дойду Улуу сэриитигэр саха буойуннара»
Мин мантан сэриигэ барбытымБар дьонум алгыһын ыламмын,Далбаатыы хаалбыта алааһымБудьурхай баттахтаах тыатыныын. (И.И.Артамонов) 1941 – 1945 с.с. Аҕа дойду Улуу сэриитигэр…
Тургутук “Былатыан Ойуунускай төрөөбүтэ 130 сылын көрсө”
Быйыл сэтинньи 11 күнүгэр саха сэбиэскэй литэрэтиирэтин төрүттээбит дэгиттэр талааннаах суруйааччы, учуонай, биллиилээх судаарыстыбаннай уонна уопсастыбаннай диэйэтэл, улуу убайбыт Былатыан…
Тургутук “От үлэтигэр сыһыаннаах тыллар”
Үрүҥ Тунах ыһыахтар кэннилэриттэн саха киһитэ дьылы быһаарар күүстээх үлэтигэр – окко киирэргэ бэлэмнэммитинэн барара. Саха баайа – ынах сүөһү,…
Тургутук “Саха Өрөспүүбүлүкэтин күнүнэн”
Муус устар 27 күнүн маҥнайгы бэрэсидьиэммит М.Е.Николаев Саха Өрөспүүбүлүкэтин күнүнэн биллэрбитэ. Бу саха норуота автономияны ылбыт уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин саҥа…
Тургутук “Сиргэ сыһыаннаах тыллар”
Айылҕаҕа хайа баҕарар кыыл бэйэтин түбэтин көрөр-харайар, харыстыыр. Атын кыылтан көмүскүүр, хотторон үүрүллүөр, өлүөр диэри охсуһар. Онтон өллө да, атын…
Тургутук: “Тыгын Дархан” айымньы
Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун суруйааччыта, П.А.Ойуунускай аатынан Судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреата В.С.Яковлев-Далан төрөөбүтэ быйыл 95 сылын бэлиэтиир үбүлүөйдээх дьылбыт. Ону тэҥэ киинэ…
Тургутук. Төрөөбүт тылгын төһө билэҕин?
Биир эбэтэр майгыннаһар суолталаах тыллары синиэньим дэнэр. Тыл үөрэхтээхтэрэ тыл баайын төһө элбэх синиэньимнээҕинэн быһаараллар. Саха тыла муҥура суох баайа…
Тургутук «Улуу Кудаҥса» кэпсээни төһө билэҕин?
Былатыан Ойуунускай «Улуу Кудаҥса» кэпсээнин норуот үһүйээнигэр олоҕуран дойду устуоруйатыгар уустук кэмҥэ суруйбута. Айымньы сүрүн доруойдарынан иэгэйэр икки атахтаах эрэйин-муҥун…
Тургутук ыам ыйа – Иэйэхсит ыйа
Саха сылы халлаан ыйынан уонна дьыл кэминэн, үлэ-хамнас саҕаланыытынан-түмүктэниитинэн, от-мас ситиитинэн-кэхтиитинэн, көтөр-сүүрэр олоҕунан көрөн араарар. Сыл саҕаланар ыам ыйыттан –…
Гавриил Григорьевич Вешников-Баал Хабырыыс төрөөбүтэ 105 сылыгар аналлаах тургутук
Ураты нарын тойуктаах саха чаҕылхай лирик бэйиэттэриттэн биирдэстэрэ Гавриил Григорьевич Вешников-Баал Хабырыыс муус устар 15 күнүгэр үбүлүөйдээх 105 сылын бэлиэтээтибит.…
Н.Г.Золотарев-Якутскай төрөөбүтэ 115 сылыгар аналлаах тургутук
Саха норуодунай суруйааччыта, талааннаах прозаик Николай Гаврилович Золотарев-Николай Якутскай сэтинньи 22 күнүгэр 1908 сыллаахха Үөһээ Бүлүү улууһун Харбалаах нэһилиэгэр күн…
Тургутук «Саха төрүт астарын төһө билэҕит?»
Сир-дойду аайы Үрүҥ Тунах ыһыахтар ыһыллан, дьон-сэргэ Айыылартан алгыс ылан, сахалыы сиэр-туом ыытыллан, өбүгэ таҥаһын-сабын таҥнан, төрүт аһын-үөлүн аһаан, сүргэлиин…
Туу
Саха бэрт былыргыттан айаҕын ииттэн кэлбит биир абыраллаах тэрилинэн туу буолара. Икки сүрүн көрүҥнээх: мунду туута уонна собо туута (ардьа,…
Тыл оонньуута
Филворд (атыннык венгерскэй кроссворд дииллэр) – бу тыл оонньуута, кыбадараат иһигэр баар буукубалары холбоон тылы таһаарыы. Аангылыйа тылыттан тылбаастаатахха, “тылынан…
Төрүччү – оҕолорго кэрэхсэбиллээх дьарык
Шишигина Галина Николаевна, Амма улууһун Е.А.Шишигин аатынан Сатаҕай орто оскуолатыгар саха тылын, литературатын уонна төрүт култууратын учуутала Уруккулуур удьуорбутУруйдаабыт олохторунУмнубакка…
«Төрүччү төлкөтө» сийиэһи көрсе тургутук
От ыйын 8-9 күннэригэр Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуоттарын төрүччүтүн 2-с сийиэһэ «Төрүччү төлкөтө» буолар. Бу суолталаах тэрээһин Дьиэ кэргэн, таптал уонна…
Төрөөбүт тылга – саҥа сүүрээн
Оҕоҕо сахалыы төрүт билиини, үгэһи, тылы иҥэриигэ бэрт сэргэх көрүүлээх эдэр ыал Саргылаана уонна Борис Кармановтары кытта кэпсэттибит. Кинилэр кырачаан…
Учуутал-логопед сүбэлэрэ
Оҕону кытта тѳрүѳҕүттэн тѳрѳппүт сѳптѳѳхтүк алтыһара саҥатын сайдыытыгар улахан суолталаах: имэрийэн, илиигэ ылан, сымнаҕастык кѳрѳн, мичээрдээн, сыллаан, кэпсэтэн. Тѳрѳппүт оҕо…
Уһуйуу ньымаларыттан
Гаврильева Вера Святославовна,«Төрөөбүт кыраайым» куруһуок салайааччыта,саха тылын, литературатын учуутала.Дьокуускай куорат В.И.Малышкин аатынан23 №-дээх орто оскуолата. Аныгы оҕону уһуйуу, сайыннарыы сүрүн…
Хабылык остуоруйата
Дьокуускай куораттааҕы Оҕо айымньытын дыбарыаһын “Мульти-пульти” куруһуок иитиллээччилэрэ Кира Новгородова, Владимир Кузьмин, Аделина Парилова уһуйааччылара Екатерина Жиркованы уонна Анжела Андросованы…
«Хара дьоруо аттаах Хара Ньургун бухатыыр» олоҥхо эр дьоно уонна билиҥҥи аҕалар
Филиппова Анна Тарасовна,Чурапчы улууһун 1 Хатылы нэһилиэгэ. Билинҥи кэм аҕата, эр киһитэ, билиитэ-көрүүтэ сайдыылааҕа биллэр суол. Ол эрээри эр киһи…
Хос аат туһунан
(Н.Д. Неустроев пьесаларын холобуругар) Таатта улууhунХара Алдан орто оскуолатын9 кылааһын үɵрэнээччитэАльмира Варламова Саха ааты биэрэр дьоҕура киһини таба көрөр мындырыттан…
Хотугу норуоттар култууралара
Дьокуускайдааҕы 52-дээх «Белочка» оҕо уһуйаанын иитээччилэрэ Юлия Ефимова, Инга Григорьева, Татьяна Левадная куйаар ситимигэр hтаайбараҥ оҥордулар. «Саха этигэн тыла» саайт бу күрэһигэр эбээн,…
Хоһоон айааччыларга анаан
Быйыл төһө да кыһыммыт өтөр-наар буолбатах томороон тымныынан, аам-даам туманынан, анысхан тыалынан кыһарыйдар, кэтэһиилээх сандал сааспыт барахсан тиийэн кэллэ. Ону…
Чыырыы-чыппан (остуоруйа)
Бу остуоруйа бэчээккэ «Үгүлээт фольклора» кинигэҕэ тахсыбыта. Бүлүү улууһүн Үгүлээт ыраах сытар нэһилиэгин олохтооҕо Христофоров Егор Дмитриевич (сааһа 29-һа, Күбэҥийдэ,…
«Чыычаах» ойуулук
«Саха этигэн тыла» саайт ыытар күрэһигэр киирбит үлэлэртэн салҕыы таһаарабыт.Ахсаан чабырҕаҕынан ойуулугу (мультфильмы) Горнай улууһун Бэрдьигэстээх Афанасий Николаевич Осипов аатынан…
Ый кыыһа
«Ый кыыһа» норуот остуоруйатынан ойуулугу Чурапчы улууһун с. Туора Күөл нэһилиэгин А.П. Илларионов аатынан Хайахсыт орто оскуолатын үөрэнээччитэ Комила Аржакова оҥордо. «Саха этигэн…
Ыйдар сахалыы ааттарын үөрэтииттэн
Хас биирдии омукка күндүтэ, баайа – тѳрѳѳбүт тѳрүт тыла буолар. Тѳрѳѳбүт тѳрүт тылын билбэт диэн омук суоҕун кэриэтэ. Тѳрѳѳбүт тыл…
Ыһыах
Үрүҥ тунах ыһыахпыт сиэрин-туомун, төрүт үгэспит туһунан ойуулугу (мультфильм) Горнай улууһун Бэрдьигэстээх Афанасий Николаевич Осипов аатынан кэккэ биридимиэттэри дириҥэтэн үөрэтэр…
Үгэстэр эргиирдэринэн оҕону иитии
Биһиги Сахабыт сирин норуота бэйэтэ туспа култууралаах, тыллаах- өстөөх, ырыалаах-тойуктаах, олохсуйбут үгэстэрдээх, атын ханнык баҕар норуоту кытта тэҥҥэ сайдар, ыарахан…
Үүнээйи аатын таай
Бээрийэтээҕи В.Д. Лонгинов аатынан орто оскуола 8 кылааһын үөрэнээччитэ Санаайа Сергеева учууталын Альбина Яковлеваны кытта “Үүнээйи аатын таай” диэн таайбараҥ…
Үүччэй эмээхсин
Бу остуоруйа бэчээккэ «Үгүлээт фольклора» кинигэҕэ тахсыбыта (хомуйан таһаарааччы Анг. Аф. Кузьмина, 2019 с.). Бүлүү улууһүн Үгүлээт нэһилиэгин олохтооҕо Христофоров…
Өбүгэлэрбит туомтуу баайыылара
Сахаҕа быа уонна баайыы көрүҥнэрэ элбэхтэр. Бүгүн туомтуу баайыы ньыматын туһунан сиһилии быһаарыахпыт. Туомтаа – быаны баайыллыбыт уhугуттан тартахха тута…