Прокопий Елисеевич 1960 с. ырыаһыт Р.Н. Салдаатаптан “Хаантаар Сакааһык тииҥи сыыһан баран ыллаабыт ырыата” диэн ырыаны суруйан ылбыта. Бу ырыаны 1921 с. биллэр ырыаһыт Алесеев Алексей-Сакааһык-Ырыа Хаантаар үөрэнээччитэ Боруоран тылыттан С.О. Оноопурап суруйбута. Ону тэҥэ Хаантаар Сакааһык “Хаантаар уон сэттэтигэр ыллаабыт ырыата” диэн ырыатын 1925 с. эмиэ Н.С. Семенов-Боруоран ыллаабытын С.О. Оноопурап суруйуута 1977 с. Н.В. Емельянов, П.Е. Ефремов эрэдээктэрдээх “Саха норуодунай ырыалара” хомуурунньукка тахсыбыттара. Алексеев Өлөксөй—Сакааһык—Ырыа Хаантаар – Үгүлээт нэһилиэгэр Өктөөп өрөбөлүүссүйэтин иннинэ олорбут биллэр ырыаһыт.
Сакааһык туһунан “Үгүлээт дьоно-сэргэтэ” кинигэҕэ маннык суруллубут: “Суруйааччы М.П. Алексеев-Дапсы суруйбута: “Улуу тойуксуттар бааллар, оннооҕор биир лабааҕа олорор чыычааҕы хоһуйан, үстүү түүннээх күн ыллыыллар үһү” диэн үһүйээн баар. Ити курдук Дапсы суруйбут киһитэ Амыһаахха төрөөбүт Сакааһык Өлөксөй. Кини өлбүтэ өр буолбутун кэннэ, Үгүлээккэ үрүҥ офицерынан сылдьан Бэдьэкэ Сакааһык ыллаабыт ырыатын үтүктэн ыллаабытын Тимофей Афанасьев истибит” [Тихонов, с. 80]. Онон кэлин бу улуу ырыаһыт ырыата ырыаһыттартан ырыаһыттарга бэриллэн, уостан уоска түһэриллэн хойукка диэри ылламмыт. “Хаантаар тииҥэ буоллаҕай” диэн өс номоҕо кытта үөскээбит.
Хатырык хастаабыт эбэ хотунтан
Хаантаар Сакааһык хааман-сиимэн,
Халыйан тиийэн кэлбитим
Хатыылаах, хара дьулаҥ:
Харыйа маһым төбөтүгэр
Хара тииҥим хатанан олороро.
Тутарым даҕаны дьоҕурдаах этэ диэн,
Чуор саабын туһулуу туппутум.
Кыра булт буоллаҕа дии,
Кырыылатан ааһыа диэн,
Кыҥыһахтыы туттаммын,
Кыраһа кыҥаан олоруом диэн,
Кыһалҕата суох турбутум.
Эт сүрэҕин ибили сүүр диэн
Элбэрээкпин эспитим, энэһийэ түстүм:
Өлүөр харахпын өрө көрбүтүм
Өлөксөй (Сакааһык) саата
Үс харыһы өрө тэбэн,
Үөл мутугу үлтү сүүрэн,
Үрүҥ халлааҥҥа өрө мэҥийтэ,
Өрө тэптэҕэ даҕаны
Үлүгэрдээҕин диэн,
Хааһына сэбин,
Халтаайга ытыам диэн,
Халбыйа көрөн баран
Хабылыннаран кэбиспитим,
Хаантаар Сакааһык саата
Халты баран халлаанныы турбута.
Тугун баҕас бэрдэй
Туруору тэбэрэ диэн,
Биэс харыһы
Бэтэрэннэн көрбүтүм да,
Мэрсээ уолум саата
Бэрдэ бэттэн,
Биир мутугу булбакка
Бэйдиэ тэппитэ.
Сордоох саа,
Соргуҥ бараммыт диэн,
Өлөксөөн ыраахтааҕы уола
Өлбүгэлээн ыларыттан
Өрүһүнүөх буоллахпына,
Өлбүгэ сэбин үрэйимэ,
Үлтү сүүрэн түһэр диэбитим
Өрүһүлтэтэ суох барбыта.
Түөртэ ытан
Түксүлээн бараммын,
Биинтэ саабын
Бэркэ диэнник
Билгэлээн көрбүтүм:
Биэс сиринэн
Бэлиэ баҕайытык бэттэн хаалан
Бэйдиэннээн барбыт эбит.
Оҥостон олорон,
Одуулаан көрбүтүм:
Ортотун диэккиттэн
Ойуттан түспүт эбит.
Ол иһин даҕаны
Орпуккун эбит диэн,
Ойуолуу сылдьар тииҥи
Одуулаан олорбутум.
Кыра булт буолан баран
Кыаттарбатыҥ диэн олордохпуна,
Халыҥ тыа диэккиттэн
Хаптаҕас Ньукулай
Халыйан тиийэн кэлбитигэр:
«Хааннаах булчут буоллаҕыҥ дии.
Хайҕахтаах сүрэҕин
Хампы ытан түһэр!» – диэбиппэр.
Үлүгэр доҕоонноох, өс киирбэх
Үлтү ытан түһэрбитигэр,
Харыйа анныгар хааман тиийэммин,
Хампаакыскай хамсабын
Хастан көрбүтүм:
Хармааммар суох эбит –
Хамыйахаан балаҕанын
Хабаҕалыгар хаалбыт эбит
Ээ-татай, эр-дьаалы!
Эрэйин эҥинин даҕаны диэн,
Хакыр арбаҕаспын
Хам баанан бараммын,
Хамыйахаан балаҕаныгар барар
Хара суол устун
Хаамар санаам
Хаайан тиийэн кэлбитэ
“Үгүлээт фольклора” диэн 2020 с . тахсыбыт кинигэттэн.