Тыл билимин дуоктара, бэрэпиэссэр, РФ билимин үтүөлээх диэйэтэлэ Евдокия Иннокентьевна Коркина Чурапчы улууһун Кытаанах нэһилиэгэр 1917 с. ахсынньы ый 17 күнүгэр төрөөбүтэ. Аҕата Иннокентий Давыдович быстар дьадаҥы киһи уола этэ. Ол курдук эһэтэ кини аҕата 5-ҕэр, балта 3 саастааҕар өлбүтэ. Кини иккис кэргэнэ Ирина Николаевна 20 сыл балыс этэ. Онон доруобай, үлэһит, эдэр дьахтар соҕтох хаалан баран сүөһүлэрин бэйэтэ көрөн, оҕолорун улаатыннартаабыта. Онон аҕата оҕо эрдэҕиттэн олус эрдэ үлэҕэ эриллэн улааппыта. Кини 23 саастааҕар Хайахсыт кыыһын Марина Каженкинаны кытта ыал буолбута. Үс оҕоломмуттара. Улахан уоллара САССР Үрдүкү Сэбиэтин дьокутаатыгар тиийэ үлэлээн ааспыта. Эдьиийэ Анна бастакы оҕотун төрөөрү өлбүт. Убайа Николай бухгалтерынан үлэлиирэ, эдэр сааһыгар сэллик ыарыыттан өлбүтэ. Аҕата иккиһин Болтоҥо нэһилиэгин кыыһын Прасковья Андреевна Сокольникованы кытта ыал буолбута. Прасковья кэргэнэ уонна оҕолоро утуу-субуу өлбүт огдообо дьахтар этэ. Төрөппүттэрэ Андрей Александрович уонна Анна Николаевна Новгородовтар алта оҕолоох кыахтаах ыаллар этилэр. Саамай улаханнара саха суругун-бичигин төрүттээбит Семен Андреевич Новгородов буолар. Кыахтаах ыал буолалларын быһыытынан, кыыстарыгар 10 төюө сүөһү биэрбиттэрэ туспа ыал буолалларыгар улахан көмө буолбута. Кинилэр аҕыс оҕоломмуттара. Онтон улаханнара Евдокия, иккиһинэн быраата Иван журналист — Аҕа дойду сэриитигэр өлбут, онтон эмиэ Евдокия диэн кыыс Чурапчытааҕы педучуулууссаҕа үөрэнэ сылдьан өлбүт. Саамай кыра быраата Иннокентий Кытаанах нэһилиэгэр дириэктэрдээбитэ. Түөрт оҕо олох кыра саастарыгар өлбүттэр. 20 сс аҕата «Якутторг» диэн тэрилтэни кытта дуогабардаһан кыракый маҕаһыын арыйан үлэлэппит эбит. Мантан кини балаһыанньата тупсан, сүөһүтэ элбээн барбыт. Ол иһин 1928 с. куоластыыр быраабын быһан, кулаакка ыыппыттар. 1931 с. аата төттөрү төннүбүт. Онон 1933 с. колхуоска үлэлии киирбит. Кэлин кини нолуок хомуйар иниспиэктэринэн үлэлээбит. Ийэтэ үйэтин тухары сүөһүлэрин, оҕолорун көрөн олорбут.
Евдокия Иннокентьевна оскуолаҕа 1926 с. барбыта. Кини оскуолаҕа киириэн иннинэ аҕата үөрэтэн быраатын кытта сатаан ааҕар этилэр. Ол иһин биирдэ үөрэҕэ суох ийэлэрэ сатаан ааҕар оҕолор суруйаллара буолуо диэн учуутал аатыгар сайабылыанньа суруттарбыт. Дьэбдьиэ өйдүүрүнэн, Учуутал Гаврил Кычкин миигин уонна бырааппын Иваны оскуолаҕа ыл диэн этэ. Онно кини Кычкин диэн араспаанньаны олох өйдөөбөтөх. Киһи ааттааҕын таһынан, таптал ааттааҕын билэрэ. Холобура, кинини дьонноро «Оҥотох» (ол аата төгүрүк харахтаах) уонна «Мыксыыла» (кылгас моойдоох) диэн ааттыыллара. Ол эрээри араспаанньа диэн тугун ийэтиттэн ыйытан көрбүтэ да, кыайан өйдөөбөтөх. Баҕар ыыс аата буолуо, оччоҕо кыыһыран оскуолаҕа ылыа суоҕа диэн учууталын араспаанньатын суруйбатах. Кини үөрэҕи олус түргэнник ылынара. Онон маҥнайгы кылаастан тутатына 2-с кылааска көһөрүллүбүт. 3-4кылаастарга Хайахсыт оскуолатыгар, 4-с кылааһы бутэрэн баран, Чурапчытааҕы холхуоһунай оскуолаҕа үөрэнэ киирбитэ. Ол сырыттаҕына кулак кыыһа диэн ааттаан оскуолаттан ууратан кэбиспиттэр. Оччотооҕуга оскуола дириэктэрэ С.П.Ефремов (драматург-суруйааччы, Саха драматическай ьыйаатырын дириэктэрэ) куоракка киирэн үөрэнэригэр сүбэлээбитэ уонна дьаамсык Алексей Кузьмины кытта Дьокуускай куоракка ыыппыта. Оскуоланы бүтэрэн баран тыа хаһаайыстыбатын техникумугар киирбитэ. Онон землеустроитель идэтин баһылаан, икки сыл Мэҥэ Хаҥалас оройуонугар идэтинэн үлэлээбитэ. Онто иккис сылыгар сири оҥороооччулар этэрээттэрин салайааччытынан буолбута. Үс сыл үлэлээн баран үөрэҕин салҕаары Москваҕа барбыта. Онно институкка омук тылын эксээмэнэ бара. Омук тылыгар техникумҥа үөрэммэтэх буолан үөрэххэ туттарсарга бэлэмниир кимбинакка киирбитэ уонна учпедгиз-ка корректорынан үлэлиирэ. Сахалыы үөрэнэр кинигэлэри таһаарыыга. Онон үлэлии-үлэлии үөрэммитэ. Немц тылын ситиһиилээхтик үөрэнэн сири оҥорооччу үөрэҕэр киирбэккэ, билэлиэгийэ бакылтыатыгар туттарсан киирбитэ. Манна үөрэнэ сыртттаҕына сэрии буолан, институт сабыллыбыта. Онон дьиэтигэр төннөрүгэр күһэллибитэ. Дьокуускайга кэлэн, типографияҕа кэрриэктэрдээбитэ. Онтон сир оҥорууну салайар управленияҕа киирэн холкуоска үлэлии тахсыбыта. Бу сылдьан иниститутун Москваатааҕы үнэбэрситиэти кытта холбообуттарын истибитэ. Онон дойдутугар, кырдьаҕас дьонун иитээри Чурапчыга тахсыбыта. 1943 с. ВКП(б) чилиэнигэр кандидатынан талыллыбыта. Онтон маҥнай ыччат уобаластааҕы комсомол комитетын инструкторынан, ол кэннэ сэбиэдиссэйинэн анаабыттара. Манна үс ый үлэлээбитин кэннэ Дьокуускайдааҕы ВЛКСМ обкомугар сэкэрэтээринэн ылыллыбыта, 1947-49сс. Дьокуускайдааҕы сэбиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччынан, 1950-53 сс. Үөрэҕирии миниистирин солбуйааччынан үлэлээбитэ. 1953 с. Үөрэҕин салҕаан Дьокууйскайдааҕы пединиституту бүтэрбит. Бүтэрээт СССР НА Дьокуускайдааҕы филиалыгар аспираанынан киирбитэ. 1960 с. кандидатскай диссертациятын «Формы прошедшего времени в якутском языке» диэн тиэмэҕэ Москваҕа көмүскээбитэ. Дуоктарскай диссертациятын Новосибирскайга 1970 с. көмүскээбитэ. Тиэмэтэ «Наклонения глагола в якутском языке» диэн этэ. 1957 с. ГЧИ-га научнай үлэһитинэн, сектор сэбиэдиссэйинэн, онтон 1963-84 сс. дириэктэр, 1986 с. салайар научнай үлэһитинэн үлэлээбитэ.
1946 с. тыа хаһаайыстыбатын техникумугар бииргэ үөрэммит уолун Гаврил Тихоновы кытта ыал буолбуттара. 1947 с. бастакы уолун Ваняны, Васяны төрөппүтэ. Кэргэнэ саха национальнай араадьыйа кэмитиэтигэр өр сылларга бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбитэ.Улахан уола космофизика уонна аэорономия иниститутугар, оттон кыра уола биологическай наука кандидата.
Бэрэпиэссэр Е.И. Коркина туохтуур киэптэрин, кэмнэрин үөскээһиннэрин, төрүттэрин сиһилии ырыппыта (Коркина, 1). Кини историческай көрүүлэрин сүрүн уратытынан хас биирдии түбэлтэҕэ урукку чинчийээччилэр быһаарыыларын, сабаҕалааһыннарын утумнаахтык толору учуоттаан, критическэйдик ырытан, ордук туһалаах, кэскиллээх өрүттэрин сүүмэрдээн ылан инники сайыннарыыта буолар. Ону таһынан чинчийээччи билиҥҥи тюркология уопсайынан уонна биирдии-лээн тылларынан ситиһиитигэр олоҕурар.
ФигураЕ.И. Коркина саха билиҥҥи тылын тыыннаах, литературнай тылга туттуллар пуормалар чинчийиллэр көстүүлэргэ ханыылаах, атылыы өрүттэрин кыра5ытык көрөн, ол ситимнэринэн үөскээһиннэрин, төрүттэрин сатабыллаахтык уонна үксүгэр олус итэҕэтиилээхтик быһаарар. Инньэ гынан бу үлэлэргэ ааптар грамматический пуормалар тиһик буолалларын, билиҥҥи морполуогуйа көстүүлэрин төрүттэринэн бэйэ-бэйэ-лэриттэн быстыспат сибээстээх уонна араас кэмнээх сайдыы төрүөҕэ буолалларын, онон атын түүр тылларын эрэ буолбакка, саха тылын бэйэтин матырыйаалын историческай-тэҥниир чинчийиилэргэ киэҥник туһаныы үтүө түмүктэри биэриэн сөбүн көрдөрдө.
Онон Е.И. Коркина туохтуур биир киэҥ, тутаах категориятын чинчийиигэ анаммыт, сонун методологическай өрүттэрдээх үлэлэрэ саха тылын историческай морполуогуйатын үөрэтиигэ биллэр инники хардыынан буолаллар.
Ангелина Кузьмина.